Hoe vaak mag je wisselen bij voetbal?

Van drie naar vijf keer wisselen

Tijdens de coronacrisis in 2020 kwam het IFAB (international Football Association Board) bijeen om de invloed van de pandemie op het profvoetbal te bespreken. Ze kwamen uit op een ruimer wisselbeleid, om zo de gezondheid van de spelers beter te beschermen. In eerste instantie was dit vijfwisselsbeleid bedacht als tijdelijke oplossing, maar het werd wegens succes continu verlengd. Competities beslissen nu zelf of ze drie of vijf keer per wedstrijd wisselen toestaan. Tot nu toe hebben alle grote competities – en ook de organisatie van het WK in Qatar – ermee ingestemd.

Wat tot het WK nog niet iedereen wist, is dat je in de verlenging een zesde keer mag wisselen. Tijdens de achtste finale tussen Marokko en Spanje op 6 december 2023 werd er door beide ploegen gebruik van gemaakt. Marokko haalde in de 120^e minuut Ounahi eruit voor Benoun en Spanje wisselde Williams voor vermeend ‘penaltyspecialist’ Sarabia. Marokko won uiteindelijk na penalty's de wedstrijd.

Door het verruimde wisselbeleid mogen coaches in plaats van 12 nu 15 spelers op het wedstrijdformulier zetten.

Hoeveel wisselmomenten heb je in een wedstrijd?

Vijf keer wisselen betekent niet dat het spel ook vijf keer per ploeg neer mag worden gelegd om de wissel door te voeren. Net als voorheen geldt dat je drie momenten hebt om je wissels door te voeren. Wisselmomenten zijn momenten tijdens de wedstrijd waarop een coach een of meerdere spelers wil wisselen. Als de bal buiten de lijnen is, worden de wissels doorgevoerd. De rust wordt niet als wisselmoment gezien. Ook de mini-pauze in de verlenging geldt niet als wisselmoment. Met andere woorden: als de coach al zijn wisselmomenten heeft ingezet, maar nog niét al zijn wissels, kan hij of zij in de rust of verlengingsrust alsnog wisselen.

Hoe werkt de wisselprocedure?

De wisselprocedure verloopt volgens een strikt regelement waar alle ploegen zich aan moeten houden. Zo wordt voor de wedstrijd een wedstrijdformulier ingeleverd met de namen van de spelers. Is een speler per ongeluk niet op de lijst gezet? Dan mag deze voetballer niet meedoen. Soortgelijke fouten komen soms zelfs op het hoogste niveau voor. Zo vergat Ajax in 2021 Sébastien Haller in te schrijven voor de Europa League. De Ivoriaan mocht het hele toernooi niet meedoen.

Tijdens de wedstrijd moet de scheidsrechter op de hoogte worden gebracht voor een wissel. In het profvoetbal loopt dit contact via de vierde official. Als de bal buiten de lijnen is wordt de wissel vaak doorgevoerd. De speler die het veld verlaat, mag dat overal doen. Pas als hij of zij buiten de lijnen is mag de nieuwe speler – ter hoogte van de middellijn – het veld betreden.

Soms komt het voor dat een speler het veld weigert uit te gaan. Dit gebeurde onder andere tijdens de League Cup-finale tussen Chelsea – Manchester City in 2019. Na een 0-0 en een verlenging wilde trainer Maurizio Sarri een ‘Louis-van-Gaaltje’ doen door de keeper vlak voor de penaltyserie te wisselen. Maar keeper Kepa weigerde. Hierdoor was de scheidsrechter genoodzaakt om het spel te hervatten, zonder de doorgevoerde wissel. Uiteindelijk verloor Chelsea en kreeg Kepa een boete van twee ton.

Wisselen in het amateurvoetbal

In het amateurvoetbal gelden voor de senioren en de oudste jeugdteams in de A-categorie dezelfde regels als voor het betaald voetbal. Er mag dus zowel in de beker als competitie vijf keer worden gewisseld in drie momenten. Bij verlenging mag er één extra wissel worden doorgevoerd.

De praktijk wijst uit dat deze regels alleen bij prestatieteams worden gehandhaafd. In de zogenaamde ‘kelderklasse’ besluiten ploegen onderling met de scheidsrechter vaak om door te wisselen. In de jeugd mag reglementair vaker worden gewisseld. Categorie A CJO15 t/m JO17 mogen zeven keer wisselen en categorie A JO13 en JO14 én alle B-categorieploegen mogen onbeperkt wisselen.

KNVB test met extra wissel bij hoofdletsel

De IFAB ging in 2020 akkoord met een proef om een extra wissel in te zetten bij ernstig hoofdletsel. Competities mochten zelf beslissen om hiermee te experimenteren. De KNVB besloot in het seizoen 2021/22 hiermee te testen. Het is nog onduidelijk of deze pilot wordt omgezet in een nieuwe regel. De meningen over de effectiviteit van de regel zijn nogal verdeeld. Zo zijn artsen erg blij met de regel, aangezien hoofdletsel een grote zorg is binnen het voetbal, maar de spelersvakbond ziet het als een halfslachtige regel. Door deze organisatie wordt gepleit voor tijdelijke wissels, zodat artsen rustig de tijd hebben om een diagnose te stellen.